Libro de lectura
(Remate do "Club de Lectura" deste curso 2014 - 2015)
“Historia de una
maestra” – Josefina Aldecoa(Literatura en castelán)
Próximo o final
do curso escolar, non podemos propoñer unha lectura máis intensa e global sobre
o mundo do ensino. Di a protagonista desta marabillosa novela: "o que non
se comparte non deixa pegada nin nostalxia. Non se sente pesar polo ben perdido
en soidade. Tampouco a dor sufrida a soas serve de referencia pesarosa",
por iso, dende o Club de Lectura animámosvos a VIVIR a aventura que sempre
representa asomarse a unha obra imprescindible. Hai que ler "Historia dunha
mestra para entender o que somos, coñecer o que fomos e mellorar o que seremos.
Esta novela é das que deixan pegada! Esta novela axúdanos a abrazar aínda con
máis forza ao neno que aínda somos! Non está todo perdido!
MARCO HISTÓRICO
DA OBRA: Os anos trinta son os anos das ilusións e os ventos de cambio que
trouxo a II República. Ese ambiente de euforia e optimismo reflíctese moi ben
no libro, pois a nosa protagonista e o seu marido son defensores dunha reforma
educativa que axude a deixar atrás a ignorancia e o escurantismo en que vivía
gran parte da sociedade española. As tensións que se producen como consecuencia
destes cambios, as dificultades dunha parte da sociedade española para aceptar
unha modernización que lles asustaba, mentres que a outros lles enchía de
ilusión... son aspectos que a autora recolleu cunha gran mestría. A crise de
1934 e os tráxicos acontecementos que desembocarán na guerra civil rematarán
por traer a desgracia ao ámbito de Gabriela. A intolerancia e o radicalismo
convértense nos protagonistas das últimas páxinas da novela.
ESTRUCTURA DA
NOVELA: (O comezo do soño / O soño / O final do soño). O
libro está dividido en tres partes: Na primeira, a historia de Gabriela lévanos
a un deses pobos sen nome da provincia de León, un pobo onde a vida era hostil,
o frío pegábase aos ósos e as noites eternas. Pouco despois, cando a profesora
tivo a oportunidade de elixir o lugar onde quería dar clase, elixiu o que
ninguén quería: a Guinea Española. Esa parte conmoveume especialmente, polo
entusiasmo da protagonista, por entregarse a eses nenos de caras negras e
dentes brancos e radiantes, porque o corazón se encolle cando un pequeno recibe
con alegría aquilo que máis valor ten: unha lección aprendida. E porque, a
pesar de todo, algunhas cousas non cambiaron tanto e "a fame de África
rematará nunca. África é a vítima do home branco", tal e como sinala a
protagonista. A segunda parte coincide
co regreso á Península da profesora, despois de ter que deixar Guinea por unha
enfermidade. Foron os anos do sono. De la República que fixo tanto pola educación.
Hai aquí unha pasaxe que me emocionou ata as bágoas na que se relata unha
misión pedagóxica daqueles anos. E a última parte, a máis triste, é a que
conduciu a España a esa guerra. Gabriela e o seu marido, Ezequiel, daban clases
entón en Los vales e a revolución de Asturias de 1934 marcaría a súa vida.
A AUTORA: Josefa
Rodríguez Álvarez (La Robla, León, 8 de marzal de 1926 – Mazcuerras, Cantabria,
16 de marzal de 2011), coñecida como Josefina Aldecoa, foi unha escritora e
pedagoga española, directora do Colexio Estilo. Estivo casada co escritor
Ignacio Aldecoa, de quen adoptou tras a súa morte o seu apelido para a súa carreira
literaria. De familia de mestres (a súa
nai e a súa avoa eran mestras que participaban da ideoloxía da Institución
Libre de Ensino, institución que naceu a finais do século XIX con idea de
renovar a educación en España), viviu en León, onde formou parte dun grupo
literario que produciu a revista de poesía Espadaña. Trasládase a Madrid en
1944, onde estudou Filosofía e Letras e se doutorou en Pedagoxía pola
Universidade de Madrid sobre a relación infantil coa arte, tese que logo
publicaría co título El arte do neno (1960). Durante os seus anos de estudo na
facultade entrou en contacto con parte dun grupo de escritores que logo ían
formar parte da Xeración do 50: Carmen Martín Gaite, Rafael Sánchez Ferlosio,
Alfonso Sastre, Jesús Fernández Santos e Ignacio Aldecoa, con quen se casou en
1952 e do que tomou o seu apelido -pero só despois do seu enviudamiento en
1969, deixando a R. de Rodríguez (Josefina R. Aldecoa)- e co que tivo unha
filla. Traduciu para Revista Española, dirixida por Ignacio Aldecoa, Rafael
Sánchez Ferlosio e Alfonso Sastre, o primeiro conto publicado en España de
Truman Capote.
En 1959 fundou en
Madrid o Colexio Estilo, a que foi para ela o seu grande obra, situado na zona
Del viso, Madrid, inspirándose nas ideas vertidas na súa tese de pedagoxía, nos
colexios que vira en Inglaterra e Estados Unidos e nas ideas educativas do
Krausismo, base ideolóxica da Institución Libre de Ensino: "Quería algo
moi humanista, dando moita importancia á literatura, as letras, a arte; un
colexio que fose moi refinado culturalmente, moi libre e que non se falase de
relixión, cousas que entón eran impensables na maior parte dos centros do
país," e publicou en 1961 a colección de contos A ningunha parte. En Los nenos
da guerra (1983) fixo unha crónica da súa xeración ilustrada por descricións,
biografías e comentarios literarios sobre dez narradores xurdidos nos anos 50.En 1969 morreu o seu marido e permaneceu 10 anos nos que abandonou a escritura dedicándose á docencia, ata que en 1981 publicou unha edición crítica dunha selección de contos de Ignacio Aldecoa. Continuou a súa actividade literaria con novelas como Los nenos da guerra (1983), La enredadeira (1984), Porque eramos mozos (1986) ou El verxel (1988). En 1990 iniciou unha triloxía de contido autobiográfico coa novela Historia dunha mestra (1990), Mulleres de negro (1994) e La forza do destino (1997), parcialmente en resposta ao discurso político durante os anos posteriores á ditadura acerca de como reconstruír o sistema educativo, ao que non consideraba o suficientemente laico.
En 1998 escribiu
o ensaio Confesións dunha avoa, no que abordaba a relación e experiencias
vividas co seu neto. En 2000 publicou Febre, unha antoloxía de contos escritos
entre 1950 e 1990, e en 2002 El enigma, novela de temática amorosa. En 2003
obtivo o Premio Castela e León das Letras. En 2005 publicou La casa gris, unha
obra que escribiu cando tiña 24 anos na que narra, en forma de novela
protagonizada por Teresa, a súa vida en Londres reflectindo a diferenza de
España e Europa nos anos 50. En 2008 publicou Hermanas, a súa última novela.
