Libro de lectura (Remate do "Club de Lectura" deste curso 2014 - 2015)

“Historia de una maestra” – Josefina Aldecoa
(Literatura en castelán)

Próximo o final do curso escolar, non podemos propoñer unha lectura máis intensa e global sobre o mundo do ensino. Di a protagonista desta marabillosa novela: "o que non se comparte non deixa pegada nin nostalxia. Non se sente pesar polo ben perdido en soidade. Tampouco a dor sufrida a soas serve de referencia pesarosa", por iso, dende o Club de Lectura animámosvos a VIVIR a aventura que sempre representa asomarse a unha obra imprescindible. Hai que ler "Historia dunha mestra para entender o que somos, coñecer o que fomos e mellorar o que seremos. Esta novela é das que deixan pegada! Esta novela axúdanos a abrazar aínda con máis forza ao neno que aínda somos! Non está todo perdido!

MARCO HISTÓRICO DA OBRA: Os anos trinta son os anos das ilusións e os ventos de cambio que trouxo a II República. Ese ambiente de euforia e optimismo reflíctese moi ben no libro, pois a nosa protagonista e o seu marido son defensores dunha reforma educativa que axude a deixar atrás a ignorancia e o escurantismo en que vivía gran parte da sociedade española. As tensións que se producen como consecuencia destes cambios, as dificultades dunha parte da sociedade española para aceptar unha modernización que lles asustaba, mentres que a outros lles enchía de ilusión... son aspectos que a autora recolleu cunha gran mestría. A crise de 1934 e os tráxicos acontecementos que desembocarán na guerra civil rematarán por traer a desgracia ao ámbito de Gabriela. A intolerancia e o radicalismo convértense nos protagonistas das últimas páxinas da novela.

ESTRUCTURA DA NOVELA: (O comezo do soño / O soño / O final do soño).    O libro está dividido en tres partes: Na primeira, a historia de Gabriela lévanos a un deses pobos sen nome da provincia de León, un pobo onde a vida era hostil, o frío pegábase aos ósos e as noites eternas. Pouco despois, cando a profesora tivo a oportunidade de elixir o lugar onde quería dar clase, elixiu o que ninguén quería: a Guinea Española. Esa parte conmoveume especialmente, polo entusiasmo da protagonista, por entregarse a eses nenos de caras negras e dentes brancos e radiantes, porque o corazón se encolle cando un pequeno recibe con alegría aquilo que máis valor ten: unha lección aprendida. E porque, a pesar de todo, algunhas cousas non cambiaron tanto e "a fame de África rematará nunca. África é a vítima do home branco", tal e como sinala a protagonista.  A segunda parte coincide co regreso á Península da profesora, despois de ter que deixar Guinea por unha enfermidade. Foron os anos do sono. De la República que fixo tanto pola educación. Hai aquí unha pasaxe que me emocionou ata as bágoas na que se relata unha misión pedagóxica daqueles anos. E a última parte, a máis triste, é a que conduciu a España a esa guerra. Gabriela e o seu marido, Ezequiel, daban clases entón en Los vales e a revolución de Asturias de 1934 marcaría a súa vida.

A AUTORA: Josefa Rodríguez Álvarez (La Robla, León, 8 de marzal de 1926 – Mazcuerras, Cantabria, 16 de marzal de 2011), coñecida como Josefina Aldecoa, foi unha escritora e pedagoga española, directora do Colexio Estilo. Estivo casada co escritor Ignacio Aldecoa, de quen adoptou tras a súa morte o seu apelido para a súa carreira literaria.  De familia de mestres (a súa nai e a súa avoa eran mestras que participaban da ideoloxía da Institución Libre de Ensino, institución que naceu a finais do século XIX con idea de renovar a educación en España), viviu en León, onde formou parte dun grupo literario que produciu a revista de poesía Espadaña. Trasládase a Madrid en 1944, onde estudou Filosofía e Letras e se doutorou en Pedagoxía pola Universidade de Madrid sobre a relación infantil coa arte, tese que logo publicaría co título El arte do neno (1960). Durante os seus anos de estudo na facultade entrou en contacto con parte dun grupo de escritores que logo ían formar parte da Xeración do 50: Carmen Martín Gaite, Rafael Sánchez Ferlosio, Alfonso Sastre, Jesús Fernández Santos e Ignacio Aldecoa, con quen se casou en 1952 e do que tomou o seu apelido -pero só despois do seu enviudamiento en 1969, deixando a R. de Rodríguez (Josefina R. Aldecoa)- e co que tivo unha filla. Traduciu para Revista Española, dirixida por Ignacio Aldecoa, Rafael Sánchez Ferlosio e Alfonso Sastre, o primeiro conto publicado en España de Truman Capote.  

En 1959 fundou en Madrid o Colexio Estilo, a que foi para ela o seu grande obra, situado na zona Del viso, Madrid, inspirándose nas ideas vertidas na súa tese de pedagoxía, nos colexios que vira en Inglaterra e Estados Unidos e nas ideas educativas do Krausismo, base ideolóxica da Institución Libre de Ensino: "Quería algo moi humanista, dando moita importancia á literatura, as letras, a arte; un colexio que fose moi refinado culturalmente, moi libre e que non se falase de relixión, cousas que entón eran impensables na maior parte dos centros do país," e publicou en 1961 a colección de contos A ningunha parte. En Los nenos da guerra (1983) fixo unha crónica da súa xeración ilustrada por descricións, biografías e comentarios literarios sobre dez narradores xurdidos nos anos 50.
En 1969 morreu o seu marido e permaneceu 10 anos nos que abandonou a escritura dedicándose á docencia, ata que en 1981 publicou unha edición crítica dunha selección de contos de Ignacio Aldecoa. Continuou a súa actividade literaria con novelas como Los nenos da guerra (1983), La enredadeira (1984), Porque eramos mozos (1986) ou El verxel (1988). En 1990 iniciou unha triloxía de contido autobiográfico coa novela Historia dunha mestra (1990), Mulleres de negro (1994) e La forza do destino (1997), parcialmente en resposta ao discurso político durante os anos posteriores á ditadura acerca de como reconstruír o sistema educativo, ao que non consideraba o suficientemente laico.  

En 1998 escribiu o ensaio Confesións dunha avoa, no que abordaba a relación e experiencias vividas co seu neto. En 2000 publicou Febre, unha antoloxía de contos escritos entre 1950 e 1990, e en 2002 El enigma, novela de temática amorosa. En 2003 obtivo o Premio Castela e León das Letras. En 2005 publicou La casa gris, unha obra que escribiu cando tiña 24 anos na que narra, en forma de novela protagonizada por Teresa, a súa vida en Londres reflectindo a diferenza de España e Europa nos anos 50. En 2008 publicou Hermanas, a súa última novela.

Faleceu o 16 de marzo de 2011 en Mazcuerras, Cantabria, a causa dunha insuficiencia respiratoria